Om in 2030 en 2050 de in Parijs vastgestelde klimaatdoelen te halen, moet er nog flink wat gebeuren. De bouwsector vervult daarbinnen een belangrijke rol. Niet alleen (ver)bouwen we al die CO2-neutrale en circulaire woningen, dit moet ook op een duurzame manier. Denk aan minder afval, materialen die hergebruikt worden, maar ook CO2-neutrale transportmogelijkheden en de vermindering van uitstoot van bouwmachines.

Botsende transities

We staan voor een complexe opgave en bevinden ons eigenlijk middenin tal van transities. Prof. Dr. Ir. Jan Rotmans, een internationale autoriteit op het gebied van transities en duurzaamheid, benoemd er een aantal in zijn werk ‘Omarm de chaos’. Hij refereert hierbij aan de energietransitie, grondstoffentransitie en circulaire transitie als enkele van dé bepalende kenteringen voor de komende jaren. 

Uitdagend is dat de verschillende transities elkaar ook ‘in de weg’ zitten. De vraag naar aardmetalen als lithium, kobalt en neodymium nemen fors toe door het gebruik van onder andere energieopslag en windmolens. Volgens Rotmans is de energietransitie hiermee afhankelijk van de beschikbaarheid van diverse kritische aardmetalen. Hij gaat er vanuit dat het gebrek aan grondstoffen net zo’n groot onderwerp wordt als de energietransitie op dit moment.

Facetten van circulair bouwen 

Er is dan ook steeds meer aandacht voor die andere omslag: de circulaire transitie. In 2050 moet de totale Nederlandse economie circulair zijn. In een circulaire economie bestaat bijna geen afval en worden grondstoffen steeds opnieuw gebruikt. Het tussendoel voor de bouw is het jaar 2030, waarin het gebruik van primaire grondstoffen met 50% moet zijn gereduceerd. 

In een circulaire economie is het de bedoeling dat het systeem de herbruikbaarheid van producten maximaliseert en waardevernietiging minimaliseert. Er zijn verschillende gradaties in circulariteit te onderscheiden. Het zogenoemde ‘weigeren’ (Refuse) en dus ‘simpelweg’ niet gebruiken van grondstoffen wordt hierbij als ultieme oplossing gezien. Maar ook slim herontwerpen (Rethink) met bijvoorbeeld een focus op eenvoudig demontabel met herbruikbare componenten, staat hoog op de zogenoemde R-ladder. Het hergebruiken (Re-use) van grondstoffen en producten, meestal zonder dat daar een arbeidsintensief proces aan voorafgaat, is ook een mooie gradatie in circulair opereren. 

Slimme afvalstromen

Een relatief kleine stap, maar wel een belangrijke, is recyclen. Hier zijn op de bouwplaats relatief makkelijk stappen te maken door afvalstromen slimmer te organiseren. Er is meer focus op het direct schoon inzamelen van ongebruikt materiaal zodat het kan worden gerecycled. Daarnaast is er aandacht voor het beperken van verpakkingsmateriaal op de bouwplaats. Dit kan bijvoorbeeld door het leveren van kratten. Is er toch verpakkingsmateriaal? Dat wordt op de bouwplaats gescheiden ingezameld zodat het kan worden gerecycled. In het kader van CO2-neutrale logistiek zal het vervoer naar en van de bouwplaats steeds vaker elektrisch plaatsvinden. Het leveren van nieuwe materialen en het terugnemen van afval zal, in het kader van het beperken van vervoersbewegingen, bovendien steeds vaker gecombineerd worden. 

Circulariteit wordt vereiste 

De focus op circulariteit zorgt de komende jaren voor andere manieren van ontwerpen, ander soort materiaalgebruik en anders bouwen. De verwachting is dat menig bouwbedrijf anno 2030 circulariteit in het DNA heeft zitten. Bouwers kiezen voor producten waarmee de steeds strengere MPG-eis wordt behaald en maken gebouwen die voorzien zijn van een materialenpaspoort. De inzet van refurbished producten is bovendien langzaam maar zeker gemeengoed. Het organiseren van circulaire stromen wordt bovendien een vereiste bij aanbestedingen. Slim CO2-neutraal vervoer van en naar de bouwplaats zal hierbij zoals gezegd een grote rol spelen. 

Bouwers maken het verschil 

De omslag naar een circulaire economie is ingrijpend. Niemand weet nog precies hoe we van de energietransitie een succes kunnen maken terwijl we ook volledig circulair bouwen. Dat we moeten starten en ondervinden staat echter buiten kijf. Bouwende partijen spelen een sleutelrol in het succes van de verschillende transities. Ze hebben invloed met hun keuze van producten, verpakkingen, logistieke methoden en bouwmethodiek. Alleen al de bereidheid om componenten in te leveren en te hergebruiken maakt een groot verschil en is een eerste belangrijke stap.

Groothandel als spil 

De groothandel kan fungeren als spin in het web van de circulaire transitie. Allereerst door steeds meer circulaire biobased producten op te nemen in het assortiment. Door de centrale plaats in de bouwketen is de groothandel ook de plek waar verpakkingsmateriaal en restafval ingeleverd kunnen worden. Dat geldt ook voor gebruikte onderdelen die later, na een grondige keuring en opknapbeurt, weer volledig refurbished terug te vinden zijn in het assortiment.

De groothandel zal vanuit hun beschikbare kennis steeds meer een meedenkende partner zijn bij projecten. Door het uitgebreide inzicht in de diverse mogelijkheden en kennis van materialen zal de adviesrol omtrent circulariteit toenemen. Alleen al het toenemende belang van slimme CO2-neutrale logistiek zorgt ervoor dat de groothandel nog meer een cruciale meedenkende partner wordt bij bouwprojecten. Dat geldt ook voor het creëren van een afvalvrije bouwplaats via slimme circulaire stromen.