Deurbeslag vervangen in monumenten: 3 zaken die je moet doen
Wie aan de slag gaat met deurbeslag van monumentale gebouwen, komt prachtige dingen tegen. Maar het deurbeslag van erfgoed vervangen bij een renovatie, kan tegelijkertijd een flinke uitdaging zijn.
Het kan uitmonden in een lange zoektocht naar het juiste deurbeslag. Ter gelegenheid van Open Monumentendag 2017 geef ik in dit blog drie tips. Zodat het nieuwe deurkrukgarnituur en het slot goed passen in de bestaande deur. En zodat het deurbeslag past bij de stijl van het gebouw.
1. Verdiep je in de architectuurgeschiedenis
Bij het moderniseren van deurbeslag moet je ernaar streven ‘nieuw’ beslag te vinden dat recht doet aan de stijl en geschiedenis van het gebouw. Dit betekent dat je je moet verdiepen in architectuurgeschiedenis. Komt een monument uit de periode dat een decoratieve stijl als de Jugendstil (1890-1914) populair was? Of werd de architect van het gebouw juist beïnvloed door De Amsterdamse School of Het Nieuwe Bouwen? Je kunt deurkrukken en deurschilden niet vervangen zonder kennis van de geschiedenis van een gebouw en zijn architect.
2. Deurbeslag in brons, aluminium of RVS?
De tijd waarin een monumentaal pand is gebouwd, brengt je automatisch bij het materiaal waaruit het nieuwe deurbeslag moet bestaan. Het bouwbeslag van historische gebouwen bestaat oorspronkelijk uit (giet)ijzer, messing, (wit) brons of hout. Maar wat valt je op als je door een historische binnenstad wandelt? De voordeuren van veel monumentale panden zijn uitgerust met aluminium deurbeslag. Of RVS. Dat hoort eigenlijk niet.
Waarom niet? Aluminium kwam pas na 1935 in zwang als werkmateriaal voor deurbeslag. Dat heeft met de oorlogsvoorbereidingen in Duitsland te maken. Daar werd in dat jaar de verwerking van onder andere ijzer, messing en brons verboden. Die metalen waren nodig voor de productie van oorlogsmaterieel. Dus moesten fabrikanten van bouwbeslag op zoek naar alternatieve materialen.
3. De zoektocht naar deurkrukken, schilden en slotkasten
Waar het echt op aankomt bij het vervangen van deurbeslag, is de detaillering. In een monumentaal pand vind je veel variatie in deurkrukken en schilden of rozetten. En bij elke slotkast is de vraag wat de doornmaat is en welke positie de tuimelaar heeft. Dan begint de echte zoektocht. Want de oorspronkelijke deurkrukken, schilden en slotkasten zijn vaak niet meer leverbaar. Maar als je goed zoekt, vind je wel een oplossing.
‘Historische’ ontwerpen en ‘oude’ reproducties
Producenten van deurbeslag maken tegenwoordig nieuwe deurkrukken die zijn geïnspireerd op oude ontwerpen. Er zijn fabrikanten die het belangrijk vinden dat je bij een restauratie kunt kiezen voor deurkrukdesign dat past bij de architectuurperiode van een gebouw.
Bestaat er nog geen passende serie nieuwe modellen, dan kun je aan de hand van bestaande modellen een reproductie laten maken. Dat hebben we bijvoorbeeld laten doen met handgrepen van de deuren in het Wereldmuseum Rotterdam toen dat gerenoveerd werd (zie de foto’s hierboven).
Ook kun je nieuw deurbeslag laten maken. Dat deden we toen we betrokken waren bij de renovatie van het Stadhuis Rotterdam. Hiervoor hebben we een nieuw deurschild (foto hieronder) laten ontwikkelen dat over de afmetingen van de oude schilden paste. In het stadhuis was een grote variatie aan deurschilden toepast. Maar met het nieuwe schild konden we de boorgaten van alle oude schilden mooi wegwerken.
En de sloten? Een standaardslot heeft tegenwoordig een doornmaat van 60 millimeter. Maar in deuren van monumentale panden kun je sloten aantreffen met een doornmaat van 50 of 70 millimeter of nog groter. Daarom werken we samen met een fabriek die sloten kan maken met een doornmaat tot en met 100 millimeter. Dat zijn lappen van sloten, maar die kan je in monumentale deuren echt nodig hebben.
Open de deur naar de geschiedenis
Werken aan deurbeslag en sloten van monumentale panden is heel bijzonder. Decoratief metselwerk, glas in lood, stucwerk. Je waant je in historische sferen bij het zien van dat vakwerk uit een tijd van oude gereedschappen als de rijschaaf, booromslag en knierbeitel.
Het vinden van beslag dat past bij de historische stijl van een gebouw kan veel werk zijn. Maar het is de moeite waard. Want op die manier draag je bij aan het bewaren van ons erfgoed voor de toekomst. De deurkruk is misschien een klein detail, maar je opent er de deur mee naar de geschiedenis van een gebouw. Laten we daar zuinig op zijn.